Met een gezonde dosis assertiviteit kun je de wereld aan

De betekenis van assertiviteit

We horen het allemaal weleens: wees assertief. Maar wat betekent assertief nu eigenlijk?

Door assertief te zijn kom je op voor je eigen belangen, behoeften of voor je mening, zonder dat je hiermee de ander onnodig kwetst of schaadt. In veel functies en situaties heb je assertiviteit nodig, omdat mensen soms lange tenen kunnen hebben. Als je ergens voor staat of iets wilt bereiken, dan wil je mensen het liefst niet voor de schenen schoppen of schade berokkenen.

Waartussen staat assertiviteit?

Om beter te begrijpen waar assertiviteit over gaat, leggen we je uit waartussen het begrip staat. Het staat te midden van enerzijds sub-assertiviteit en anderzijds agressiviteit. Een uitleg van deze begrippen volgt in de volgende alinea’s.

Sub-assertiviteit

Wanneer er sprake is van sub-assertiviteit, schaad je de ander niet, maar kom je ook niet voldoende op voor je eigen belangen. Een voorbeeld van een sub-assertieve reactie: ‘’Ik wil eigenlijk niet dat je mijn motor leent, als je maar zorgt dat je voorzichtig bent, hier heb je de motor”. Een ander voorbeeld van een sub-assertieve reactie: “Ik ben bang dat we overvallen gaan worden. Als jij denkt dat we dit donkere pad in moeten slaan omdat het korter is, dan moeten we dat maar doen. Jij weet de weg toch?”.

Als je vaak sub-assertief reageert

Als je te vaak sub-assertief reageert, zorg je er in veel situaties voor dat anderen over je heen gaan lopen. Ze gaan dit als normaal beschouwen en dit kan jou schaden. Je voelt je daardoor vaak gebruikt als een soort speelbal en het vertrouwen in jezelf ten opzichte van anderen daalt steeds verder. Veelal heb je het niet eens in de gaten als je steeds sub-assertief reageert. Anderen hebben het vaak ook niet in de gaten. Ongemerkt kunnen de frustraties zich gaan opstapelen. Je ontwikkelt dan wrok, woede, haat of iets anders negatiefs tegen mensen die eigenlijk niet zo veel fout doen. Want jij neemt immers een sub-assertieve houding aan en laat anderen over je heen lopen terwijl die anderen dat waarschijnlijk niet eens bewust doen. 

Van sub-assertief naar agressief

Als je je dan agressief tegenover de ander uit vanwege de opgepotte frustratie -‘de druppel die de emmer doet overlopen’-, reageert de ander veelal met onbegrip. Omdat je jezelf nu agressief opstelt, sla je eigenlijk de belangrijkste stap in het gelden van jezelf over: juist die van assertiviteit.

Het is belangrijk om sub-assertiviteit in je eigen doen en laten ten opzichte van anderen te herkennen zodat je naar een meer assertieve houding door kunt groeien. Vanuit een assertieve houding kun je altijd nog een agressieve houding aannemen als dat nodig is. Maar het is niet goed en niet eerlijk tegenover de ander wanneer je vanuit een sub-assertieve houding naar een agressieve houding schiet. Dit maakt jou voor je omgeving onvoorspelbaar en daarmee maakt het jou een onprettig persoon in de omgang. Tegelijkertijd is het gevoel voor jou niet fijn omdat je steeds aardig probeert te doen terwijl de boosheid van binnen borrelt. 

Agressiviteit

Wat wordt er dan bedoeld met de agressieve houding? Hierbij kom je op voor je eigen belang, maar daarbij schaad je wel de ander of je kwetst deze persoon onnodig. Als je houding agressief is en iemand vraagt jou of hij je motor kan lenen, dan gaat een agressieve reactie als volgt: “Ja ja.. denk je dat ik niet goed wijs ben ofzo? Jij maakt alleen maar ongelukken! Ik zou nooit aan iemand als jou mijn motor uitlenen want dan kan ik hem net zo goed meteen zelf kapot rijden!”. Een ander voorbeeld van een agressieve reactie: “Haha! Denk je echt dat ik jou ga volgen over dat donkere pad? Veel te gevaarlijk! Als ik blind was zou ik je nog niet eens volgen!”. 

Wanneer je te vaak agressief reageert

Mensen die veel en vaak agressief reageren, krijgen vaak ook wat ze willen. Ze krijgen vaak hun zin omdat anderen onder de indruk zijn van je agressiviteit en niet weten hoe ze hier op dat moment weerstand tegen moeten bieden. Je bereikt dus doelen met agressiviteit. Al is dit wel op de korte termijn. Op de lange termijn geldt namelijk dat de ander probeert zich van jou af te wenden. Door jou op zijn of haar pad niet meer tegen te komen. En als de ander jou dan toch treft, dan is bij voorbaat alle goodwill al verdwenen. Anderen zullen niet zo snel meer voor jou klaar staan. 

Wees dus assertief want je bereikt er het meest mee

Het is voor iedereen, voor jou en anderen, dus het beste als jij je in je denken, je houding en je gedragingen assertief opstelt. Hier volgt een voorbeeld: “Sorry, ik ga mijn motor niet uitlenen. Hiervoor zal je een andere oplossing moeten zorgen, het spijt me”. Een ander voorbeeld: “Ik snap dat het via het donkere pad korter lopen is, maar het voelt voor mij niet veilig. Daarom wil ik het andere, verlichte pad met je gaan lopen omdat het daar zeker veilig is. Ik hoop dat je hier begrip voor hebt”.

Jezelf assertief opstellen en assertief handelen doe je dus onder meer door rustig en duidelijk te reageren. Hierbij hou je rekening met de ander en geef je de ander ook het gevoel dat je rekening met die ander houdt. Dit maakt jou voorspelbaar en daarmee ben je voor de ander een fijn persoon in de omgang. 

Is assertiviteit nature of nurture?

Op de vraag of assertiviteit al van nature in je zit of dat het is aangeleerd is geen eenvoudig antwoord te geven. Deels kan het zijn aangeboren. Genetische factoren kunnen er namelijk aan hebben bijgedragen dat je al dan niet moeite hebt met het aannemen van een assertieve houding. Zo kan bijvoorbeeld de aan- of afwezigheid stofjes in je hersenen ervoor zorgen dat je gemakkelijker dan de gemiddelde ander angsten ontwikkelt. Als je angst voor conflicten hebt ontwikkeld, dan kan het vermijden van een conflict zorgen voor een opluchting. Deze opluchting houdt op de langere termijn de angst echter in stand. Het vermijden van conflicten is hiermee deels nature en deel nurture. 

Kun je assertiviteit goed trainen?

Assertiviteit kun je zeker goed trainen. Net zoals je alles goed kunt trainen, ook als je denkt dat het van nature niet in je zit. Hier zit meteen het twistpunt: het zit namelijk altijd van nature in je. Assertiviteit bevindt zich namelijk te midden van datgene waar jij je te vaak bevindt: sub-assertiviteit of agressiviteit. Je slaat dus eigenlijk de stap van assertiviteit steeds over, maar deze stap is er wel degelijk. En jij kunt leren om deze te vinden. Zodoende word je steeds beter in het aangeven van je eigen grenzen. Voordat een ander kan zien waar jouw grenzen liggen, moet je eerst zelf leren waar jouw grenzen liggen. 

De stappen om jouw assertiviteit te trainen

Een aantal eenvoudige stappen kan je een heel eind op weg helpen in het creëren van een assertieve houding.

Ten eerste moet je leren om ‘nee’ te durven zeggen. Hiermee geef je namelijk je grens aan, maar je leert hierdoor ook je eigen grens kennen. Je hoeft anderen niet altijd tevreden te stellen, luister goed naar je eigen gevoel en zeg nee, ook als je op dat moment het gevoel hebt dat een ander dat niet leuk vindt. Je hoeft niet per se altijd voor jezelf een reden te hebben om nee te zeggen, die reden komt later wel.

Dat brengt ons tot de twee stap: leg uit waarom je iets voelt. Dit zorgt ervoor dat de ander begrip krijgt voor jou denken en doen.

Ten derde kun je het assertief handelen het beste oefenen bij bekenden, omdat je bij hen het veiligst bent. Als je bij hen een steek laat vallen, dan zullen ze je een nieuwe kans geven.

Ten vierde is het belangrijk dat je niet in doemscenario’s denkt. Dingen gaan echt niet zomaar fout en angst is je grootste vijand. Dit zorgt voor zenuwen en je ‘triggert’ hiermee je gevoel te falen.

De vijfde stap is dat je leert om eerlijk tegen jezelf te zijn. Dan pas ben je in staat om dingen bij jezelf te veranderen en dit zal het geloof in jezelf en daarmee de zelfverzekerdheid ten goede komen.